Truyền thuyết là gì? Truyện cổ tích là gì? Chúng ta đã được học về truyện truyền thuyết và cổ tích trong chương trình văn học lớp 6. Truyền thuyết và cổ tích là thể loại truyện chiếm vị trí quan trọng trong văn học dân gian Việt Nam. Vậy truyện cổ tích và truyền thuyết khác nhau ở điểm nào, đặc điểm của chúng ra sao? Bài viết dưới đây sẽ chỉ rõ cho bạn vấn đề này tham khảo nhé!
Khái niệm truyền thuyết là gì?
Truyện truyền thuyết là gì? Truyền thuyết là một thể loại trong tự sự dân gian được truyền miệng qua nhiều đời, phản ánh những sự kiện về nhân vật lịch sử, di tích cảnh vật địa phương, phong tục tập quán ở nhiều nơi…Trong truyền thuyết thường bắt gặp nhiều yếu tố phóng đại, kì ảo. Kết thúc của một câu truyện truyền thuyết thường là một kết thúc mở.
Đặc trưng của truyền thuyết là gì?
Dưới đây là một số đặc trưng chính thường gặp trong truyền thuyết:
- Hình thức lưu truyền: Truyền thuyết là những câu chuyện được truyền miệng là chính và chúng thuộc thể loại truyện dân gian. Do đó, một số chi tiết có thể bị biến đổi và có nhiều dị bản khác nhau.
- Đề tài: Thường bắt nguồn từ các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử hay những câu truyện lịch sử mang ý nghĩa quan trọng và to lớn.
- Nhân vật: hình tượng nhân vật được xây dựng đơn giản, không quá cầu kỳ. Các nhân vật lịch sử và các sự kiện được hòa trộn giữa với những đặc điểm của người thường và những đặc điểm mang tính chất phi thường, kỳ ảo….
- Nghệ thuật: Truyện truyền thuyết mang tính lịch sử nhưng luôn có yếu tố hư ảo, hoang đường là không thể thiếu được. Điều này giúp nội dung câu chuyện sinh động hơn, dễ khắc sâu vào tâm trí của người nghe và người đọc hơn.
- Cốt truyện: Thể hiện thái độ hay sự đánh giá của nhân dân về những nhân vật hay, những sự kiện lịch sử cũng đều là đặc trưng trong những câu truyện truyền thuyết thường thấy.
Hướng dẫn phân biệt truyền thuyết với cổ tích
Giống nhau
- Cả 2 thể loại cổ tích và truyền thuyết đều là truyện dân gian
- Truyền thuyết và cổ tích đều có yếu tố kì ảo, sự ra đời của những câu truyện này đều rất thần kì.
- Nội dung câu truyện thường có các nhân phi thường, tài năng.
Xem thêm:
Khác nhau
- Nhân vật: trong truyền thuyết gắn với các nhân vật lịch sử, có tính chất về lịch sử nên nội dung có nhiều tính xác thực. Còn truyện cổ tích phần lớn các nhân vật là từ trí tưởng tượng của nhân dân, không có thật.
- Đề tài, nội dung: Truyện truyền thuyết được khai thác từ các đề tài có tính lịch sử. Còn truyện cổ tích đề tài khai thác là thế sự, đời tư trong gia đình, mối quan hệ bạn bè, người thân, anh em với các mâu thuẫn xung đột, đặc biệt bối cảnh trong thời phong kiến.
- Kết truyện: Truyện truyền thuyết kết thúc thường ở dạng mở. Còn truyện cổ tích thường là kết thúc có hậu, những người sống hiền lành sẽ được hạnh phúc, còn kẻ độc ác thường bị trừng trị, chịu phạt…
- Thời điểm xuất hiện: Truyền thuyết ra đời trước truyện cổ tích.
Việt Nam đang có những loại truyền thuyết nào?
Dựa vào nội dung truyền thuyết có thể được chia theo các thời kỳ sau:
- Thời kỳ đầu tiên đó là thời Văn Lang và Hồng Bàng: những câu truyện truyền thuyết thời kỳ này đều mang đậm yếu tố sử thi, không khí trong thời kỳ dựng nước và giữ nước. Trong đó nổi bật lên là các truyền thuyết đặc trưng phải kể đến là: Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh, vua Hùng Vương đời thứ 18,…
- Thời kỳ Âu Lạc và Bắc thuộc: Thời kỳ Âu Lạc là từ giai đoạn từ 257 TCN-208 TCN khi đó An Dương Vương làm vua và đã lập nên nước Âu Lạc khi đó. Thời kỳ Bắc thuộc thời gian từ giai đoạn 207 TCN đến năm 938 đây là khoảng thời gian nước ta bị xâm lược và nhân dân đứng lên đấu tranh giành độc lập.
Xem thêm:
Truyền thuyết trong thời kỳ này nổi bật là truyện An Dương Vương, các truyền thuyết với các nhân vật nổi bật như Bà Triệu, Hai Bà Trưng, Lý Bí…
- Thời kỳ phong kiến tự chủ: giai đoạn này từ thế kỉ 10 đến thế kỷ 15 là thời kỳ phong kiến nước ta trong giai đoạn xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc trước những cuộc xâm lăng của quân ngoại bang. Các truyền thuyết trong thời kỳ này được chia thành các nhóm:
- Danh nhân văn hóa: Chu Văn An, Trạng Trình, Mạc Đĩnh Chi…
- Chia theo nhóm địa danh: có truyện sự tích Hồ Gươm, sự tích Hồ Ba Bể…
- Nhóm chuyện về những người anh hùng như: Yết Kiêu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi,…hay những người anh hùng nông dân nổi bật như Quận He, Ba Vành….
Hiện nay, với sự phát triển của xã hội rất nhiều truyện đã được chuyển thể thành phim truyền thuyết. Đây cũng là một cách lưu trữ và truyền bá giúp các bạn nhỏ có thể giải trí đồng thời cũng tiếp thu được kiến thức lịch sử, văn học trực quan, chủ động, dễ hiểu hơn.
Như vậy qua bài viết trên đây đã giúp mọi người hiểu hơn về truyền thuyết là gì, sự khác biệt giữa truyền thuyết và cổ tích ở điểm nào, các đặc trưng thường thấy ở những câu truyện truyền thuyết. Hy vọng đây sẽ là tài liệu hữu ích giúp bạn tham khảo trong quá trình học tập khi muốn tìm hiểu thế nào là truyền thuyết.
